(Relato seleccionado en el I Premio Morales para la promoción de la lengua gallega en el Bierzo-2018)
Coma cada mañá, aquí estou de novo contigo, coma cada día da semana, todos e cada un deles, a excepción do domingo. Entro na túa habitación, chamando á porta, ti, coma sempre, xa estás esperta e esperando, sei que esperándome. Mírasme e un amplo sorriso ilumina a túa cara, só pola luz dese sorriso xa valería a pena o que fago cada unha destas mañás. «Que ben que viñeches, filla, levo pensando en ti toda a noite», dirasme nada máis atravesar a porta. «Estiven moi maliña, pensei que morría, teño fame e dóeme o estómago». Os meus ollos sorriranche sen necesidade de dicirche nada, volverei abrazarte de novo instándote a que ti me abraces tamén, a que me abraces ben forte, e así, xuntas feitas unha, botarei as túas pernas fóra da cama e poñereite sentada nela. Volverei marabillarme co azul dos teus ollos, co teu pelo, incomprensiblemente tan negro a pesar da idade, coa túa cara de nena e ese aire pillabán que aínda conservas no ricto dela. Talvez te botes a chorar, ou talvez non, iso si que depende do día. Cando choras dicíndome que estás chea de mágoa, gústame abrazarte forte, acubillarte co meu abrazo para que te sintas querida, para que non esteas tan soa, para que saibas que aínda que apenas un nada, porque ese nada é todo o que teño, todo o que podo, estou contigo, estás comigo, estamos xuntas.
«Hoxe é o magosto», dirasme toda ilusionada. «Xaora», respondereiche mentres vou quitándoche o pixama. E empezaremos a nosa conversa, mentres preparo o teu aseo, o xabón e unha almofía, mentres saco a túa roupa e che poño a interior encima do radiador, porque sei que che gusta quente, porque quero desta forma afastar esa frialdade que ás veces se che pega ao interior, ese baleiro que sacas en forma de bágoas. Así, mentres te vou enxabonando, imos falando desas castañas que esta tarde comeremos, desas castañas que estivemos collendo estes días, deses soutos inmersos no verde, no ocre, no cheiro a humidade. Falaremos de que estarán todos alí, no magosto, toda a vila reunidos ao redor da fogueira, esperando que ese cheiro doce e tenro da carne das castañas empece a expandirse polo aire. E riremos, riremos xuntas, para escorrentar a soidade, o baleiro, todas esas mortes que arrastras contigo, porque nun momento dado será posible que esta tarde tamén estea o teu pai no magosto, a túa tía, a que te criou, xa que a túa nai morreu ao nacer ti, o teu marido, ao que tanto querías, a túa filla, a túa neta, o estigma da morte presente na túa familia, ao que só ti pareces gañarlle a partida. Todos mortos e todos presentes, vivos ao redor da fogueira, xuntos nesta tarde outonal que se prevé estupenda.
«Quen comprou o carbón para a cociña, a auga está moi quente, pensei que se apagara e parece que segue funcionando?» «Non te preocupes, merqueino eu e xa está todo pago» respondereiche, porque así dá gusto, coa calefacción, coa auga quente, todo centralizado neste edificio grazas ao gasóleo, aínda que para ti siga sendo a cociña de sempre, a calderiña que tocabas para ver se estaba quente. Unha vez vestida, poñereime a peitearte, ese pelo liso e brillante que partirei en dous para suxeitarcho con pinzas aos lados da cara. Entón falaremos tamén da comida que imos preparar, dese botelo con cachelos que imos cocer, e desas castañas e a súa festa que ainda seguimos con moitas ganas delas, que están presentes cada día. Mirarás ao infinito pensando deus sabe que, talvez ese fiandón ao redor da fogueira, pero sairás do teu ensimesmamento preguntándome «quen leva a empanada?», porque esta tarde sería bo tamén comer unha empanada. «Xa está encargada, tranquila, de xoubas, como a ti che gusta.»
«Imos, miña rula, temos que baixar», metoche présa, porque aquí sempre hai apuros, sempre imos mirando o reloxo, aínda que cando estou contigo quixese paralo, detelo, quedarme un tempo indefinido ao teu lado, bebendo dos teus ollos azuis esas historias que sempre me contas en galego, ese galego tan doce, tan tenro que sabes falar, ese galego que non é a miña lingua, e que grazas a ti fixen meu, sinto meu. Collidas do brazo, metémonos no ascensor e baixamos ao salón nesta nova mañá do mes de marzo. Un mes de marzo estraño, onde apenas deixou de nevar, un mes de marzo sen castañas, sen magostos, sen pobo ao que regresar. Bícote e déixote alí sentada, teño que seguir levantando máis xente. Déixote nese salón que parece o cemiterio de elefantes, todos coa súa memoria acumulada, todos nunha espera baldía, unha espera inútil xa. Pero aquí ninguén veu libremente, todos foron encamiñados, abocados sen poder remedialo a contemplar a vida sentados nunha cadeira, a carriolarse nos pensamentos, a vivir no onte para escapar do hoxe ermo.
Levo aínda a túa mirada, mentres subo outra vez no ascensor desta residencia. Mañá de novo volveremos preparar o magosto e talvez falemos do ricas que estaban as castañas do pasado ano e do boas que serán as deste, talvez…
MasticadoresArchipiélago (Poesía) 